Krzyż na Giewoncie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krzyż na Giewoncie
Obiekt zabytkowy nr rej. B-43/M z 6 września 2007
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Zakopane

Miejsce

Wielki Giewont

Typ obiektu

krzyż

Fundator

mieszkańcy Zakopanego

Materiał

metal

Całkowita wysokość

15 m

Data budowy

1901

Data odsłonięcia

19 sierpnia 1901

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, w centrum znajduje się punkt z opisem „Krzyż na Giewoncie”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Krzyż na Giewoncie”
Ziemia49°15′03,1″N 19°56′02,9″E/49,250861 19,934139
Multimedia w Wikimedia Commons

Krzyż na Giewoncie – metalowy krzyż na szczycie Wielkiego Giewontu (1894 m n.p.m.) w masywie Giewontu.

Inicjatywa wyszła od ówczesnego proboszcza zakopiańskiego, Kazimierza Kaszelewskiego, na pamiątkę 1900. rocznicy urodzin Jezusa Chrystusa. Aby przekonać się, jakiej wysokości będzie potrzebny krzyż, by był widoczny z Zakopanego, zrobiono próbę: z dwóch długich żerdzi zabranych z szałasu zbito krzyż o wysokości 10,5 m – był on widoczny[1]. Metalowy krzyż w elementach wykonała fabryka Góreckiego w Krakowie, przywieziono go koleją[2].

Krzyż ma wysokość 17,5 m, z czego 2,5 m jest wkopane w skały, ramię poprzeczne ma długość 5,5 m. Składa się z 400 żelaznych elementów o łącznej wadze 1819 kilogramów[3] („Tatry” 3/2009 podaje 1978 kg), które zostały podwiezione wozami konnymi na Halę Kondratową, a stąd wyniesione przez parafian z Zakopanego własnoręcznie na szczyt. Pracowało przy tym pół tysiąca osób, użyto osiemnastu wozów. Oprócz metalowych elementów wyniesiono jeszcze 400 kg cementu i 200 płóciennych konewek wody (ze źródła pod Kondracką Przełęczą). Montaż trwał od 3 do 9 lipca 1901r, dokonało go 6 górali i pracownicy Góreckiego pod jego osobistym nadzorem[2]. Na skrzyżowaniu ramion krzyża znajduje się napis: Jesu Christo Deo, restitutæ per ipsum salutis MCM (łac. Jezusowi Chrystusowi, Bogu, w 1900 rocznicę przywrócenia przez Niego zbawienia)[4]. 19 sierpnia 1901 r. odbyła się uroczysta msza, po której na szczyt Giewontu ruszyła procesja, w której uczestniczyło ok. 300 osób. Na miejscu krzyż został poświęcony przez ks. kanonika kanclerza Bandurskiego z Krakowa[1].

W 1975 r. dokonano renowacji krzyża. Młodzież pod nadzorem ks. proboszcza Władysława Curzydły wyniosła z Hali Kondratowej na szczyt Wielkiego Giewontu 1200 kg piasku, 200 kg cementu oraz wodę do betonu. Betonem wypełniono wyrwę pod krzyżem i wzmocniono skały szczytu, sklejając je. Alpinista Krzysztof Szafrański pomalował konstrukcję krzyża na seledynowo, zabezpieczając ją przed korozją[2]. W 1994 r. krakowska firma dokonująca remontu szlaku turystycznego (100 m łańcuchów, klamry, stopnie) odmalowała krzyż. Aby ustabilizować kopułę szczytową zamontowała 14 stalowych kotew wpuszczonych w skałę na głębokość 1 m, a luźne fragmenty skał sklejono specjalnym mineralnym klejem[3]. W 2000 roku zamontowano na krzyżu witraż z Chrystusem miłosiernym i napisem „Jezu ufam Tobie”. Później Tatrzański Park Narodowy zdecydował o demontażu witraży, ponieważ osłabiały one konstrukcję krzyża, działając jak żagiel[5]. W czerwcu i lipcu 2009 przeprowadzono kolejny remont krzyża[6].

Giewont jest jedną z najbardziej popularnych wśród turystów gór Polski. Sam krzyż na Giewoncie stanowi też obiekt pielgrzymek religijnych. 19 sierpnia (w rocznicę postawienia krzyża) i 14 września (w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego) odbywa się z kościoła św. Krzyża w Zakopanem pielgrzymka do krzyża na Giewoncie[3].

Krzyż stojący na górującym nad Zakopanem Giewontem stanowi charakterystyczny i dobrze rozpoznawalny element[3]. Można go przez lunetę obserwować ze szczytu Gubałówki.

Jest bardzo niebezpieczny w czasie burzy[3]. 19 sierpnia 1937 r. podczas pielgrzymki w wyniku uderzenia piorunem zginęły 4 osoby, a 13 zostało porażonych[2] (łącznie było 130 osób poranionych i kontuzjowanych)[7]. Największy wypadek zdarzył się 22 sierpnia 2019 r. – w wyniku uderzenia piorunem zginęły 4 osoby (w tym dwoje dzieci), a blisko 100 zostało porażonych. W czasie zbliżającej się burzy należy bezwzględnie zejść ze szczytu[2].

6 września 2007 krzyż został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego. Od 2007 roku replika krzyża, Bałtycki Krzyż Nadziei, stoi w Pustkowie nad Bałtykiem[8]. Kolejna kopia stoi na polach lednickich[9]. W ramach obchodów Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 replika krzyża na Giewoncie została postawiona w Wojcieszowie na Dolnym Śląsku (krzyż milenijny).

  • Krzyż w 1901 r.
    Krzyż w 1901 r.
  • Krzyż w 2006 r.
    Krzyż w 2006 r.
  • Krzyż w 2016 r.
    Krzyż w 2016 r.
  • Uderzenie pioruna w krzyż na Giewoncie śmiertelnie poraziło 46 letniego turystę z Wielkiej Brytanii[10]
    Uderzenie pioruna w krzyż na Giewoncie śmiertelnie poraziło 46 letniego turystę z Wielkiej Brytanii[10]
  • Replika krzyża znajdująca się w Wojcieszowie (krzyż milenijny)
    Replika krzyża znajdująca się w Wojcieszowie (krzyż milenijny)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Bartłomiej Kuraś, Paweł Smoleński, Krzyżyk niespodziany: czas Goralenvolk, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2017, s. 96, 97, ISBN 978-83-8049-458-9 [dostęp 2024-02-12].
  2. ↑ a b c d e Czasopismo Tatry, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, nr 3/2009.
  3. ↑ a b c d e Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, s. 156, ISBN 83-915859-1-3.
  4. ↑ Krzyż na Giewoncie ma 111 lat [online], www.polskieradio.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2014-12-29] (pol.).
  5. ↑ Skąd się wziął krzyż na Giewoncie? [online], Onet Podróże, 20 listopada 2022 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  6. ↑ Zakończono remont krzyża na Giewoncie [online], Wprost, 9 lipca 2009 [dostęp 2024-01-18] (pol.).
  7. ↑ Pechowa data, pechowy krzyż [online], www.rmf24.pl [dostęp 2019-08-24] (pol.).
  8. ↑ Pustkowo Replika krzyża z Giewontu – gdzie się znajduje, jak tam dotrzeć, co symbolizuje [online], www.pustkowo.info.pl [dostęp 2020-09-02].
  9. ↑ Replika krzyża z Giewontu stanęła na polach w Lednicy [online], ekai.pl, 26 maja 2007 [dostęp 2014-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-16] (pol.).
  10. ↑ Tomasz Mateusiak, Tatry: 46-letni Anglik zginął na Giewoncie podczas burzy, „zakopane.naszemiasto.pl”, 7 czerwca 2011 [dostęp 2018-04-13].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzyż_na_Giewoncie&oldid=72843137”